ŞEFKAT YORGUNLUĞU

Şefkat, yardım ettiğimiz bireyler için olağanüstü bir ikramdır. Talihsizliğini çözme yahut acısını giderme dileğiyle birlikte acı çeken bir kişi için derin bir empati tecrübesidir. Şefkat derinden ödüllendirici olabilse de, bilhassa yardımcı rolümüz sırasında oburlarının travmatik tecrübelerine sık sık maruz kalıyorsak, bunun bir bedeli de olabilir.

İkincil şok ve gerilim reaksiyonu olarak da bilinen şefkat (merhamet) yorgunluğu, travma geçirmiş yahut kıymetli duygusal baskı altında olan şahıslara yardım etmekten yahut yardım etmeyi istemekten kaynaklanan bir gerilim cinsini tanımlar. Şefkat yorgunluğu, kişinin zihinsel ve fizikî sıhhatini baltalayabilen, alakalarını ve diğerlerine bakma maharetini olumsuz etkileyebilen önemli bir sıkıntıdır.

Şefkat yorgunluğunu anlamak
Şefkat yorgunluğu bazen tükenmişlik olarak isimlendirilse da biraz farklı bir kavramdır. Tükenmişliğin bilakis, merhamet yorgunluğu yüksek oranda tedavi edilebilir ve daha az iddia edilebilir olabilir. Şefkat yorgunluğunun başlangıcı ani olabilirken tükenmişlik çoklukla vakitle ortaya çıkar. Ek olarak, şiddetli tükenmişlik hadiseleri bazen bunu yaşayan kişinin iş yahut meslek değiştirmesini gerektirir, fakat çoklukla çalışma ortamında bir değişiklik gerekmeden evvel şefkat yorgunluğunu önlemek yahut tedavi etmek için tedbirler alınabilir.

Merhamet (şefkat) yorgunluğu, öbür gerilim faktörlerinin habercisi yahut semptomu olabilir. Terapistler, terapinin tesirli olması için şefkat ve empati kullanmak üzere eğitildiklerinden, duygusal gerilime ve merhamet yorgunluğuna karşı bilhassa savunmasızdırlar. Terapistler için merhamet yorgunluğu, tedavi edilmediği takdirde, bilhassa de terapide bakımları altındakilere yarar sağlamayan terapötik hizmetler sağlıyorlarsa, etik ve yasal sonuçlar doğurabilir.

Şefkat yorgunluğunun belirtilerinden kimileri nelerdir?
Şefkat yorgunluğu, onu deneyimleyen insanlara fizikî, zihinsel, ruhsal ve duygusal bir ziyan verebilir. Bu yorgunluk, aşağıdakiler üzere bir dizi semptom ve davranışta kendini gösterebilir:

● Kronik fizikî ve duygusal yorgunluk
● Kilo kaybı
● Baş ağrısı
● Kendini hor görme duyguları
● Diğerleriyle ilgilenmek için azalmış yetenek yahut ilgi
● Duyarsızlaşma
● Zihinsel ve/veya fizikî yorgunluk
● Öfke ve sinirlilik
● Anksiyete ve/veya depresyon
● Davetsiz düşünceler
● Uyku sıkıntıları / Uyumakta zorluk
● Basitçe ürkmek
● Geçmişe dönüşler
● Çok uyanıklık
● Yardım ettiğiniz belli etkinliklerden, durumlardan yahut insanlardan kaçınma
● Başarısız hissetmek
● Verimlilikte düşüşler
● Duygusal uyuşukluk
● Şahsî ve profesyonel hayatı ayırmada sorun
● Sempati ve empati yaşama kapasitesinde azalma
● Fonksiyonsuz başa çıkma davranışları, örneğin alkol yahut uyuşturucuları berbata kullanmak
● Azaltılmış karar verme yeteneği
● Kontaksız hissetmek
● İşten alınan memnuniyet yahut keyifte azalma (Zayıf iş tatmini)
● Empati yorgunluğu

Şefkat yorgunluğu ve empati yorgunluğu tabirleri bazen birbirinin yerine kullanılır. Fakat birtakım şefkat yorgunluğu modelleri, şefkat yorgunluğunun gelişiminde empatinin rolü konusunda hemfikir olmadığından, bu mevzuyu biraz karıştırabilir.

Uzmanlara nazaran, empati kurma yeteneği olmadan şefkat yorgunluğuna çok az yer vardır, zira empati çalışmaya yardım etmek ve önemseme gerilimini yaşamak için gereklidir. Empatik ilgi, örneğin hizmet sunarak acı çeken insanlara yardım etmek için itici güçtür.

Yardıma muhtaçlığı olan birine yönelik empatik reaksiyonumuz, kişinin acısını nasıl gidermeye çalıştığımızdır ve bizi onların duygusal yansılarını paylaşmaya yönlendirebilir. “Merhamet stresi” empatik reaksiyon vermenin sonucudur ve kişinin acısını azaltmak için devam eden arzuyu temsil eder. Merhamet gerilimi şiddetliyse ve/veya öbür hayat gerilimleriyle birleşiyorsa, duygusal olarak bunaltıcı olabilen ve empati kurmayı zorlaştırabilen şefkat yorgunluğuna yol açabilir.

Şefkat yorgunluğu neden olur?
Şefkat yorgunluğunun iki bileşeni vardır: ikincil travmatik gerilim ve tükenmişlik. İşimiz düşünce içinde olan yahut travma yaşayan başkalarına yardım etmek olduğunda, onlarla empati kurmak için acı çeken kişinin bakış açısını benimsememiz gerekir. Bunu yaparak, mecburî olarak, birlikte çalıştığımız ya da yardım ettiğimiz makul birinin duygusal gücüne ve travmasına maruz kalırız, bu da ikincil travmatik gerilime yol açabilir. Vakitle tükenmişlik yaşayabilir ve yardım çalışmamızın olumlu bir tesiri olmadığını hissedebiliriz.

Öyleyse, bize ziyanı varsa neden şefkatli işler yapmaya devam ediyoruz? Uzmanlara nazaran, bunu şefkat tatmini için yapıyoruz; besleyici olabilecek diğerlerine yardım etmenin olumlu ve zevkli tecrübesi. Eşzamanlı olarak şefkat doyumu ve yorgunluğu yaşayabilirsiniz, lakin şefkat yorgunluğu ağır bastığında, şefkat doyumu hissetme yeteneğinizi baltalayabilir.

Merhamet yorgunluğuna karşı tükenmişlik ve ikincil travmatik stres
Tükenmişlik ve ikincil travmatik gerilim, merhamet yorgunluğunun her iki bileşenidir, lakin bu yapılar birbirinden farklıdır. Uzun mühlet gerilimli olduğumuzda, fizikî, zihinsel ve duygusal bir bitkinlik durumuna ulaşabiliriz: tükenmişlik. Tükenmişliğin çeşitli nedenleri olabilir ve bilhassa diğer birinin travmasına maruz kaldıktan sonra ortaya çıkmaz. Buna karşılık, ikincil travmatik gerilim, birini acısından kurtaramadığımızda ortaya çıkar ve biz onların acısıyla külfetli ve meşgul oluruz. İkincil travmanın semptomları, travma sonrası gerilim bozukluğuna çok emsal görünebilir. Tükenmişlik oluşur ve yavaş yavaş hakim olur. İkincil travmatik gerilim tecrübesi tipik olarak süratlidir, fakat tükenmişlik tecrübesine katkıda bulunabilir.

Kimler şefkat yorgunluğu geliştirme riski altında?
Merhamet yorgunluğu çok çeşitli kişiyi etkileyebilir. Nizamlı olarak yardım etme yahut uygunlaştırma kapasitesinde çalışan bireyler ortasında yaygın olma eğilimindedir. Örneğin terapistler, terapide tanıştıkları insanların kıssaları ve tecrübeleri iş dışındaki hayatlarını etkilemeye başladığında merhamet yorgunluğu yaşayabilirler. Hemşireler, kendilerinden günlük olarak talep edilen empati ve şefkat nedeniyle, ağır iş yükleri, hastaların çok talepleri ve uzun çalışma saatleri ile uğraşırken merhamet yorgunluğu yaşayabilirler.

Şefkat yorgunluğu nasıl önlenebilir?
Davranış, iş ve iş dışındaki omurdaki değişiklikleri tanımak için öz-farkındalık ve öz-izleme uygulamak, merhamet yorgunluğunu önlemenin birinci adımıdır. Çalışma ortamınızda gayri resmi yahut resmi denetleyici ve akıl hocası ilgileri geliştirmek, şefkat yorgunluğundan etkilendiğinizi fark etmenize de yardımcı olabilir.

Bu uygulamalar ayrıyeten merhamet yorgunluğunu önlemeye yardımcı olabilir:
● Gerilimli iş yüklerini azaltmak
● Uyku nizamlarını izleme
● Tertipli tatil yapmak
● Meditasyon
● Günlük tutma
● İş sorunlarını işlemek için ferdî terapi aramak
● Sistemli egzersiz

Şeffaf yorgunluğu nasıl tedavi edilir?
Merhamet yorgunluğu belirtileri ortaya çıktığında, gücünüzü şunlara odaklamak yararlı olabilir:

● Güvenilen bir kişi ve/veya bir ruh sıhhati uzmanıyla hisler hakkında konuşmak
● Merhamet yorgunluğu ve bunun insanları nasıl etkilediği hakkında daha fazla şey öğrenmek
● Nizamlı idman yapma taahhüdü vermek
● Sağlıklı bir diyet geliştirmek
● Dinlendirici bir uyku çekmek
● İşten farklı hobiler geliştirmek
● Olumlu başa çıkma stratejileri geliştirmek
● Kümeleri ve ağları desteklemek için ulaşmak

Çoğu vakit, şefkat yorgunluğu yaşayan beşerler, güç fikir ve hislerin üstesinden gelmelerine ve sağlıklı başa çıkma düzeneklerine odaklanmalarına yardımcı olması bir profesyonel takviyesi arayacaklardır.